نوشتهها مو
مدیر سایت/Gelal/
رودخانه، مسیل، محل عبور رودخانه فصلی
مترادف های گلال :
شط، آو
ریشه گلال
نگاهی به واژه لری گلال( رودخانه) از منظر ریشه شناسی، به قلم استاد یعقوبی (ریشه شناس) از شهرستان ملایر شهر سامن :
مورد ریشه «گِلال»تحوّل «ر» به «ل» در زبان لری پدیده ای معمول است، براین اساس ظاهراً واژۀ «گِلال» در ابتدا «گِلار» بوده، در برخی از زبان های ایرانی مانند زبان کردی یکی از چند معنی «گِلار» رود کوچک است.
واژه گِلال از دو بخش «گِل + ال » ساخته شده که بخش اوّل آن یعنی گِل دارای دو معنی ۱- حرکت ۲- غلت است. گِل ظاهراً از ریشۀ gŗt به معنی گشتن، چرخیدن مشتق است و با غلت و غلتیدن هم ریشه است.
بخش دوّم واژه « آر» که با « بُن هایِ گذشته» همراه، است مانند واژگانی همچون کردار، گفتار با پسوند «آل یا آر» که در گلال یا گِلار به کار رفته متفاوت است.
آن دسته ازواژگان کهن ایرانی که به ra ختم می شده اند مانند: changra اوستایی با یک تبدیل پذیری و جایگشت آوایی بین a و r به changar و با یک دگرگونی آوایی به changal یا changāl تبدیل شده است. احتمالا این قاعده هم برای پسوند گلال می تواند صادق باشد.
gêl(ra)➡️gêl(ar)
و
gêl(ār)➡️gêlāl
گِل به معنی «حرکت» اشاره به جاری بودن آب دارد که از گِلال، معنی رودخانه برداشت می شود.
گِل به معنی «غلت» اشاره به سنگهای مسیر رودخانه دارد.
با این توصیف، گِلال می تواند معانی زیر را داشته باشد:
- ۱- روان، جاری
- ۲- رودخانه
- ۳- بَرد گلالی: سنگ های گِرد بستر رودخانه.یکی دیگر از معانی گِل «برگشت» است
مثلا در لری می گویند:
- گِل آوِرد وا دما: برگشت
- • گِل هَرد: برگشت
- • گل بؽار= گل آر: برگرد که این برگشتن و سیر به عقب می تواند توجیهی برای کاربرد دیگری از واژهٔ گلال به معنی « بی فرهنگ و عقب مانده فکری» در لری کهگیلویه و بویراحمد هم باشد.¹